Marksist çevrelerde, parti ile sınıf arasındaki ilişki sorunu kadar anlaşmazlık konusu olan sorun azdır. Bu konudaki tartışmalar yoğun ve kavgalı olmuş, kaç nesildir aynı suçlamalarla sonuçlana gelmiştir: 'Bürokrat', 'ikameci', 'elitist', 'otokrat'. Konunun önemine ve uzun zamandır tartışılıyor olmasına rağmen, tartışmanın altında yatan temel ilkeler genellikle berraklığa kavuşturulamamıştır. Örneğin, parti örgütlenmesinin niteliği konusunda bolşevikler ve menşevikler 1903'de bölündükleri zaman Lenin'in yanında yer alanların birçoğu 1917'ye gelindiğinde barikatların karşı tarafında kalmış (örneğin Plekhanov); buna karşılık, Rosa Lüksemburg ve Troçki gibi devrimciler 1903'de Lenin'in karşısında fakat 1917'de onunla beraber tutum almışlardır. Üstelik bu karmaşa istisnai bir örnek değil, devrim tartışmalarında sürekli karşımıza çıkıyor...
Parti-sınıf ilişkisi: Sosyal demokratik görüş
Devrimci sol ve sosyal demokrat teoriler
Lenin ve Gramşi'nin parti ve sınıf görüşleri
Sosyal demokratik parti, bolşevik parti ve stalinist parti